CHƯƠNG III. “ HỘI LÀNG” CỦA NGƯỜI CÔNG GIÁO
Tác giả: Bình Mình (BVT)
Nói đến hội
làng thì tôi chắc rằng bất kì ai là người Việt Nam cũng hiểu được giá trị và nét đẹp
của nó. Tuy nhiên khi tìm hiểu đời sống của cộng đồng người Công giáo Việt Nam
thì chúng ta lại không hề thấy họ có hội làng? Đơn giản bởi theo tín ngưỡng
Ki-tô giáo thì các tín hữu chỉ được thờ một thiên chúa duy nhất “hết lòng, hết
sức, hết linh, hết trí khôn” ngoài ra không có một chúa nào khác. Vì lẽ đó mà
chẳng có thành hoàng làng, cũng chẳng có thổ công thổ địa cũng tức là chẳng có
hội làng theo nguyên nghĩa văn hóa Việt Nam cổ truyền.
Tưởng thế mà
không phải thế!
Người công
giáo cũng có những cách thức riêng để làm nên một hội làng theo đúng tinh thần
Ki-tô giáo. Cũng có đầy đủ phần lễ và phần hội như nhiều hội làng khắp cả nước
nhưng nó được biến đổi một cách linh hoạt cho phù hợp với hoàn cảnh, văn hóa,
phong tục, lối sống và niềm tin tôn giáo. Nó tạo nên một sự linh hoạt trong văn
hóa cộng đồng giáo dân công giáo Việt Nam. Ở những vùng mà giáo dân chiếm
đại đa số dân cư như khu vực Bùi Chu, Phát Diệm… chúng ta sẽ thấy văn hóa hội
làng theo tinh thần Ki-tô giáo được thể hiện rất rõ.
Ngày hội
làng của người công giáo thường được chọn là ngày lễ thánh quan thầy bảo trợ của
giáo họ (đơn vị làng của người công giáo). Thông thường mỗi một giáo họ, giáo xứ
khi thành lập sẽ tự chọn cho mình một vị thánh trong số các vị thánh đã được
giáo hội tuyên phong và suy tôn để làm vị thánh (“thần”) bảo trợ cho giáo dân của
giáo họ, giáo xứ đó (giống như các vị thần, thành hoàng làng vậy). Và mỗi năm
khi đến ngày mà giáo hội suy tôn vị thánh đó thì những giáo dân, giáo xứ sẽ tổ
chức lễ hội, rước kiệu linh đình với niềm vui khôn tả và một tinh thần rất đậm
chất suy tôn. Ví dụ như giáo xứ - nhà thờ chính tòa Bùi chu hàng năm sẽ suy tôn
vị thánh quan thầy là Đa-minh vào ngày 8/8 dương lịch; hay như vương cung thánh
đường- đền thánh Phú Nhai (thuộc Bùi chu) sẽ tổ chức lễ kính thánh quan thầy
vào ngày 8/12 – ngày giáo hội dành để tôn vinh Đức mẹ vô nhiễm nguyên tội; hay
như ngày 3/12 là ngày suy tôn thánh Phanxico Xavie của giáo xứ Lạc Nam(Bùi
Chu)…
Trong những
ngày chuẩn bị lễ kính đó toàn thể giáo dân, các hội đoàn được triệu tập để tập
dượt lại các chuyên môn của mình như hội trống, hội kèn tây, hội bát âm, hội trắc
… Giáo dân và các chức sắc tôn giáo cũng chung tay dòn dẹp sơn sửa lại kiệu
thánh, khuân viên nhà thờ … sao cho thật đẹp đẽ khang trang. Nhà nhà, người người
đều tập trung dòn dẹp nhà riêng đẹp hơn, sạch hơn rồi tham gia dọn dẹp thánh đường.
Mọi người đi mời khách là những người thân quen ở các làng khác (giáo họ giáo xứ
khác) đến tham dự thánh lễ và sau đó sẽ về nhà gia chủ cùng chung bữa cơm vui
tươi dầm ấm!
Đến ngày lễ
giáo dân từ già trẻ, gái trai đến các ông các bà trung niên, các cụ cao niên ai
vào hội đấy đều nghiêm trang cùng hội đoàn của mình tham gia đoàn rước kiệu
kính thánh quan thầy theo đường rước quanh khu nhà thờ đã được quy định từ trước.
Cuộc kiệu này nhằm suy tôn vị thánh quan thầy đã bảo trợ giáo dân, giáo họ,
giáo xứ, đồng thời cũng nhằm thể hiện niềm vui và hạnh phúc của mỗi người dân
trong ngày hội lớn của làng. Mặt nữa còn thể hiện niềm tin và tinh thần Ki-tô
giáo phong phú và đặc sắc.
Cũng tùy từng
giáo họ to hay nhỏ, nhiều hội đoàn hay ít
mà người ta tổ chức cuộc rước dài hay ngắn. Dưới đây tác giả xin được
nói về diễn trình của một cuộc rước với đầy đủ các đoàn hội tổ chức thường thấy
theo một trình tự như sau: